Kan je droogtestress bij je gewassen verminderen of voorkomen door mulch aan te brengen op je bodem? In 2023 zijn ILVO en Inagro aan de slag gegaan met mulch. ILVO deed een proef met aardappelen waarbij verschillende diktes mulch werden getest en Inagro testte in een meerjarige proef de toepassing van verschillende soorten mulch. De voorlopige observatie? Het toepassen van mulch is complex want het speelt in op zowel de water- en temperatuurhuishouding als de nutriëntendynamieken van de bodem. De weersomstandigheden spelen een grote rol in het effect, maar ook in een nat jaar als 2023 kan mulch zijn nut bewijzen.

In het kader van de klimaatverandering kan mulch een rol spelen door extreme temperaturen te bufferen, de infiltratie van water tijdens zware regenbuien te verbeteren en het verdampen van bodemvocht tijdens droogteperiodes tegen te gaan. Het resultaat is een bodem en een teelt die meer weerbaar zijn tegen extreme weerspatronen. Door de zeer natte weersomstandigheden in de zomer van 2023 kon het mogelijke voordeel van het vermijden van droogtestress door behoud van bodemvocht in mindere mate worden vastgesteld. De toepassing van mulch impliceert ook een vrij hoge dosering van voedingsstoffen. Ook dit moet passen binnen de rotatie en mag niet leiden tot onevenwichtige verhoudingen of verliezen aan nutriënten. De natte zomer leidde mogelijks tot een versnelde afbraak van de mulchlaag met een verhoogd risico op uitspoeling van nutriënten tot gevolg. Het is nog niet volledig duidelijk welke materialen in welke omstandigheden geschikt zijn voor mulchen.

Grasklavermulch in aardappelen mist zijn effect niet

Binnen het Relance-project ‘Bodem gestructureerd, bodem klimaatrobuust beheerd’ paste ILVO in 2023 mulch van grasklaver toe in aardappelen aan diktes van 6 en 12 cm naast, een controle-object (Foto 1). Dit komt overeen met een dosis van 30 ton/ha bij grasklaver 6 cm dik toegepast en het dubbele bij 12 cm dik. Er werd gekozen voor het biologische ras Connect als kookaardappel resistent tegen Phytophthora zodat dit de proef niet zou beïnvloedden. Het effect van de verschillende mulchdiktes op de temperatuur en de vochtbeschikbaarheid in de bodem alsook de opbrengst werd nagegaan. De aardappelen werden geplant op 1 juni en geoogst op 27 september. Gezien het natte teeltseizoen van 2023 werd de focus gelegd op de drogere maand juni.

Met toenemende mulchdikte daalt de bodemtemperatuur (15 cm diep in de aardappelrug) en zijn de temperatuurschommelingen kleiner (Figuur 1). Het grootste effect treedt op van geen mulch naar 6 cm mulch. Figuur 2 toont het verloop van de bodemwaterpotentiaal (35 cm diep in de rug) tijdens de maand juni. Deze parameter wordt ook de vochtspanning genoemd en is een maat voor de waterbeschikbaarheid voor het gewas. Hoe minder negatief de waarde, hoe minder vochtstress het gewas ondervindt. Met toenemende mulchdikte is de bodemwaterpotentiaal minder negatief en nemen ook de schommelingen af. Het effect is opnieuw het grootst bij overgang van geen mulch naar 6 cm mulch.

Door de stabielere bodemcondities qua temperatuur en bodemvocht kon het gewas zicht beter ontwikkelen in het beginstadium. Dit vertaalde zich ook in een hogere verse opbrengst bij een toenemende mulchdikte van gemiddeld 40,5 naar 45 ton/ha, met een significant verschil tussen de controle en 12 cm mulch (Figuur 3). Ter vergelijking werd in de rassenproeven van CRA-W zonder toepassing van mulch voor het ras Connect in 2023 gemiddeld 64,7 ton/ha behaald. In de proef op ILVO trad aantasting van de aardappelen door ritnaalden op wat tot opbrengstderving leidde. De nutriëntendynamieken in de bodem worden niet alleen tijdens de hoofdteelt maar ook bij de volgteelt gemonitord. Dit om de stikstofnalevering bij de verschillende mulchdiktes te begroten en eventuele nutriëntenverliezen in kaart te brengen.

Door natte zomer geen effect op opbrengst in meerjarige mulchproef

In het ondertussen afgelopen Relance-project ‘Slimme combinatie van teeltkeuze en technologie voor een rendabele klimaatrobuuste land- en tuinbouw’ lag bij Inagro in 2023 een mulchproef aan in wittekool. Het effect van mulch op de vochtbeschikbaarheid in de bodem tijdens de teelt werd nagegaan. Daarnaast werden ook andere effecten zoals de gewasontwikkeling en de opbrengst van de wittekool opgevolgd. Verschillende mulchmaterialen werden getest: grasklaver, compost, houtsnippers en miscanthus in verschillende diktes (Foto 2, Tabel 1). Materialen zoals stromulch en champost werden deze keer niet gebruikt vanwege tegenvallende resultaten in de voorgaande proefjaren. Deze materialen worden in de praktijk ook weinig toegepast als mulchmateriaal.

Tijdens de teeltperiode 2023 viel er regelmatig neerslag, waardoor droogtestress geen invloed had op de opbrengst. Houtsnippers na champost resulteerde in de hoogste opbrengst wittekool (Foto 3), gevolgd door 5 cm grasklavermulch, 8 cm grasklavermulch, 5 cm compost en houtsnippers, 4 cm compost en het controle-object (geen mulch). Mulchen met miscanthus resulteerde in de laagste opbrengst (Foto 4). De verschillen in opbrengst zijn grotendeels te verklaren door de variatie in stikstofbeschikbaarheid, wat direct gerelateerd is aan de C/N-verhouding van de mulchmaterialen.

In teeltseizoenen met een lange droge periode zien we duidelijk het voordeel van het gebruik van mulchmateriaal voor de vochtbeschikbaarheid in de bodem. In dergelijke omstandigheden resulteert het toepassen van mulch in aanzienlijk hogere opbrengsten. In het natte 2023 was dat niet het geval. Verder stelden we na meerdere jaren mulchgebruik veranderingen in de bodemkwaliteit vast. Het langdurig gebruik van nutriëntrijke mulchmaterialen zoals champost kan leiden tot onevenwichtige verhoudingen in nutriënten en hoge zoutconcentraties, wat negatieve effecten kan hebben op de opbrengst van zoutgevoelige gewassen.

Meer info?
maarten.deboever@ilvo.vlaanderen.be
anouk.vanmoorter@inagro.be

Het project ‘Bodem gestructureerd, bodem goed beheerd’ kadert in het Relanceplan ‘Vlaamse Veerkracht’ en wordt gefinancierd door het Agentschap Landbouw en Zeevisserij van de Vlaamse overheid. Het project ‘Slimme combinatie van teeltkeuze en technologie voor een rendabele klimaatrobuuste land- en tuinbouw’ kadert in het Relanceplan ‘Vlaamse Veerkracht’ en de ‘Blue Deal’ en wordt gefinancierd door het Agentschap Landbouw en Zeevisserij van de Vlaamse overheid.