Netwerken: essentieel voor innovatie

Land- en tuinbouwbedrijven worden geconfronteerd met de innovatie-uitdaging om hun concurrentiekracht te versterken en tegemoet te komen aan maatschappelijke uitdagingen. In hun zoektocht naar de juiste innovaties worden landbouwers vaak aangesproken op hun individuele ondernemerskwaliteiten. Daarnaast  zijn ook externe factoren zoals marktprijzen, technologie en wetgeving essentieel in de keuzes en evolutie van innovaties. Onderbelicht in zowel onderzoek als praktijk is echter de functie die netwerken hebben in het aansturen, verbreden en versterken van de innovatiecapaciteit. Netwerken kunnen kennisdoorstroming faciliteren en beslissingskaders mee helpen construeren en zijn daarom centraal in het beïnvloeden van zowel individuele innovatiekansen als externe sociaaleconomische voorwaarden. 

Landbouwers en netwerken

In dit onderzoeksproject (looptijd tot eind 2014) willen we daarom vragen beantwoorden rond de representatie en participatie van landbouwers in verschillende soorten netwerken zoals o.a.  sectorfederaties, voorlichting, vakgroepen, proefcentra en beleidsnetwerken. Hoe wordt  binnen deze verschillende netwerkvormen tegemoetgekomen aan de veranderende noden van de landbouwer? Hoe kijken landbouwers aan tegen deze verschillende netwerken en welke rol zien zij voor zichzelf weggelegd? Hoe komen landbouwers en andere netwerkstakeholders samen en ontstaan er sterke partnerschappen gericht op het versterken van een basis waaruit innovaties kunnen ontstaan? 

Wat zijn m.a.w. de ‘blinde vlekken’ in het aanbod van Vlaamse netwerken en wat zijn mogelijke oplossingspaden? UGENT en ILVO willen in dit project meer duidelijkheid scheppen in hoe deze vragen kunnen worden beantwoord om zo toegevoegde waarde te bekomen voor en met alle belanghebbenden. 

Wat is dan innovatie?

Maar wat wordt bedoeld met innovatie? Is elke vernieuwing ook innovatief? Is elke innovatie individueel? De eerste reeks interviews en focusgroepen geven hier geen eenduidig antwoord op. Door het gebruik van kwalitatieve onderzoeksmethodologie willen we echter ruimte geven aan verschillende interpretaties  van ‘innovatie’ om de meerduidigheid van aspecten rond innovatie te behouden en in kaart brengen.  We kijken daarom naar hoe landbouwers bepaalde noden formuleren en hoe hun interactie met netwerken bepalend is voor: 

• het bekomen van kennis 
• het nemen van bedrijfsbeslissingen  
• het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen

We onderzoeken hoe netwerkstakeholders en -kenmerken een rol spelen in het scheppen van de voorwaarden en toegangskanalen tot kennisinteractie, participatie en collaboratieve innovatie.  

Netwerken in de Bio- en varkenssector

Uniek is hierbij dat we niet vertrekken van een algemene aanpak waarbij innovatie wordt losgekoppeld van de specifieke kenmerken van elke sector, maar van een case-per-case analyse waarbij we de verschillende takken in de land- en tuinbouw apart bekijken. Er worden zes sectoren belicht. Het IVLO focust zich momenteel intensief op de biosector en de varkenshouderij. Telkens worden zeer case-specifieke dynamieken meegenomen. Maar ook wordt nagegaan wat van elkaar geleerd kan worden. Tenslotte worden ook voorbeelden uit het buitenland bekeken waaraan Vlaamse activiteiten zich kunnen spiegelen.  

Bio is netwerk

Als landbouwpraktijk heeft de biologische sector een opvallend grote diversiteit zowel naar: 

• teeltkeuze en combinatie
• afzetstructuur 
• integratie van landbouw en milieu

Deze veelheid aan mogelijke innovatiepaden maken het bio landbouwers echter niet automatisch gemakkelijker. Ook in de biosector bestaat niet altijd een eenduidige visie op wat innovatie precies inhoudt. De vraag stelt zich wat de behoefte is aan onderlinge afstemming en hoe deze kan worden ingevuld. Op dit moment zoeken individuele vernieuwers contact met elkaar om door samenwerking tot verbetering te komen. Netwerken zoals ‘Bio zoekt Boer’, de bio-bedrijfsnetwerken en ‘Bio zoekt Keten’ hebben tot doel om kennisdoorstroming te verbeteren en (infra)structuren te optimaliseren. 

Actieplan

In veel opzichten blijkt de biologische landbouw pionier te zijn in het creëren van horizontale netwerken naast een traditioneel meer verticale aanpak. Maar ook bij bio zijn nog vragen of lacunes naar hoe middelen optimaal kunnen worden ingezet voor de verbetering van bedrijfskeuzes,  maar evengoed voor een betere verhouding met overheid en onderzoek.  Wij willen nagaan welke netwerkvormen welke rol kunnen spelen door landbouwers met verschillende innovatievisies en -praktijken te bevragen. Op basis van de bekomen inzichten willen tot een actieplan komen. In dit plan willen we zelf een netwerkvorm mee helpen opstarten waarin de verschillende betrokken zich kunnen engageren.     

Voor vragen contacteer: 
Maarten.crivits@ilvo.vlaanderen.be

Onderzoeksinstituut: ILVO- L&M , Universiteit Gent

Contactpersonen:  Maarten Crivits maarten.crivits@ilvo.vlaanderen.be  & Evelien Lambrecht evelien.lambrecht@ugent.be 

Financiering: IWT